خرما را نمی توان بیرون از سردخانه خرما به مدت زیاد نگهداری نمود ، خرما میوه ای بسیار مقوی و پر خاصیت است در نقاط مختلف جهان، شناخته شده و بسیار پر مصرف می باشد ، ایران به طور همزمان عضو تولید کنندگان برتر خرما جهان بوده و از حیث میزان مصرف سالیانه این محصول نیز حائز رتبه بالایی است. میزان تولید خرما در سراسر کشور در یک دهه گذشته، هرگز به کمتر از یک میلیون تن نرسیده است که رقم بسیار بالایی محسوب می شود، هر جا صحبت از پرورش خرما سخن به زبان می آید، نیاز مبرم به سردخانه خرما را نمی توان و نباید از نظر دور نمود؛ نیازی که با تکیه بر احداث سوله سردخانه می توان به آن پاسخ شایسته ارائه نمود.
ایران در کنار کشورهای همسایه نظیر عربستان سعودی و عراق، بخش عمده ای از مصرف جهانی خرما را در قبضه دارند و مابقی نیاز بازار جهانی به این محصول، توسط آمریکا و شمال آفریقا تأمین می گردد. سرانه مصرف مستقیم خرما (به صورت میوه) در داخل ایران به ازاء خانوار، حدود 10 کیلوگرم در سال بوده است که این میزان، کمتر از 25% کل تولیدات یک سال کشور می باشد.
شرایط نگهداری بهینه خرما
- کنترل دمای
تغییرات دمایی سردخانه خرما می بایست بطور کامل تحت کنترل باشد و هر گونه تغییر خارج از کنترل در دما، می تواند به شدت به محصول آسیب برساند. پایین رفتن دما همان قدر بد است که بالا رفتن دما می تواند نامطلوب ارزیابی گردد. خرمای تازه دارای رطوبت قابل ملاحظه ای می باشد و لذا بالا رفتن دما از 5 درجه سانتیگراد، عملاً احتمال گندیدگی را افزایش خواهد داد. با ورود خرما به مرحله گندیدگی، خیلی زود پای آفت و کرم هم به میدان باز می شود. سردخانه خرما طوری طراحی و پیاده سازی می شود که بالا رفتن دما معمولاً به ندرت ممکن است حادث شود.
از سوی مقابل پایین آمدن دما به زیر 5- درجه سانتیگراد نیز می تواند منجر به سرمازدگی و آسیب به پوست بیرونی و حتی بافت گوشتی خرما گردد که این موضوع، عملاً بر روی کیفیت میوه و در نتیجه بر قیمت فروش محصول تأثیر منفی قابل توجهی خواهد گذاشت. بدین ترتیب دوباره متذکر می شویم که بازه دمایی 5- تا 5+ درجه سانتیگراد، بهترین بازه برای نگهداری خرما با پایداری بالا محسوب می شود.
- تأمین گردش هوای مطلوب
پس از عبور از بحث کنترل دمایی، مورد بسیار مهم دیگری که باید به آن توجه داشت، سیستم تهویه مناسب برای سردخانه خرما است که فقدان آن می تواند آسیب بسیار جدی به محصول وارد آورد. گردش هوای تازه و خنک از میان قفسه ها و پالت ها باید جریان داشته باشد تا یک وضعیت با ثبات و پایدار در سوله سردخانه حاکم باشد. یک المان بسیار مهم در این خصوص، سرعت گردش هوای خنک در داخل سوله است که در ثابت نگاه داشتن دامنه دمایی نقشی اساسی دارد؛ به بیان دیگر، دمای سردخانه خرما را جز از رهگذر چرخش یکنواخت هوای سرد در سراسر فضای قفسه بندی شده، از راه دیگری نمی توان در بازه مطلوب کنترل نمود.
- فاصله گذاری و نوع چیدمان محصول
فرض کنید یک تولید کننده با تجربه و حرفه ای خرما هستید و بهترین محصول ممکن را در مجهزترین سوله سردخانه کشور انبار کرده اید؛ اما ظرف کمتر از ده روز متوجه می شوید که بیش از نیمی از محصول شما تلف شده است. مهم ترین علت این رخداد را می توان بنا به تجربه، در چیدمان نامطلوب محصول در سردخانه خرما جستجو کرد.
- رعایت بهداشت محیطی
سردخانه مواد غذايي و ميوه مي بايست از استانداردهاي بهداشتي بالايي تبعيت کنند، زيرا مستقيماً با سلامت انسان در ارتباط هستند. در اين بين، خرما به مراتب از حساسيت بالاتري برخوردار است و نيازمند مراقبت بيشتري مي باشد. سوله سردخانه بايد از عايق بندي مناسبي برخوردار باشد که هيچ گونه تبادل دمايي با محيط بيرون برقرار نشود. محيط مناسب، نور کافي و مراقبت هاي دائمي مورد نياز است و محيط مي بايست عاري از حضور ميکروب و حشرات باشد و اين موضوع، بطور بايد مستمر مورد کنترل قرار گيرد.
علل اصلی نیاز به سردخانه خرما کدامند؟
1- جلوگیری از فساد محصول: اولین و بدیهی ترین دلیل استفاده از سردخانه خرما همین است. درست از لحظه چیدن و برداشت محصول و از همان پای درخت، شمارش معکوس فساد محصول آغاز می شود؛ لذا در سریع ترین زمان ممکن می بایست نسبت به تبرید سریع خرما تا دمای اندکی زیر صفر در سردخانه خرما اقدام شود. هر چه این مرحله با تأخیر کمتری انجام شود، حفاظت بهتر و بلندمدت تری از میوه ها به عمل خواهد آمد.
2- تقاضای دائمی برای محصول فصلی: خرما در مناطق گرمسیری ایران پرورش می یابد و زمان بندی باروری نخل ها به گونه ای است که از نیمه تیرماه تا اوایل مهرماه را باید به عنوان بازه برداشت میوه و ذخیره سازی در سردخانه خرما در نظر داشت. بدیهی است در هشت ماه دیگر سال نیاز به عرضه این محصول از طریق ذخیره سردخانه ای تأمین خواهد شد.
3- جلوگیری از افت رطوبت محصول: انواع خرما دارای درجات متغیری از رطوبت هستند که می بایست تا زمان مصرف آن را حفظ نمود. افت رطوبت خرما علاوه بر کاهش کیفیت و طعم محصول، زیبایی ظاهری را نیز تخریب خواهد نمود.
4- استانداردهای سختگیرانه برای صادرات: همان طور که پیش تر عنوان شد، بیش از نیمی از تولیدات خرمای کشور به بازارهای خارجی صادر می شوند که عمدتاً کشورهای اروپایی و توسعه یافته جهان هستند. لذا استانداردهای نظارتی سختگیرانه تری نسبت به بازارهای داخلی نیاز دارد.
المان های مؤثر بر مکانيزم سرمایش
- دما به عنوان نخستين عاملي مطرح مي شود که بر عملکرد سيستم تبريدي اثر مي گذارد. طبيعتاً سيستمي که ظرفيت سرماسازي بالايي نداشته باشد، يا نتواند دماي مورد نظر را در سراسر سردخانه خرما تأمين و حفظ نمايد، مي تواند منجر به وارد آمدن آسيب جدي به محصول گردد که تغيير رنگ و طعم خرما، کمترين آسيب وارد شده خواهد بود.
- زمان را به عنوان شاخص کليدي ديگري در عملکرد سردخانه خرما مي بايست مد نظر قرار داد. شاخص اول ميزان زمان لازم براي پيمودن صفر تا صد سرمايش است که هر چه سريع تر محقق گردد، ارزش سيستم تبريدي مذکور بالاتر خواهد بود. المان زماني بعدي، مدت زماني است که محصول لازم است پيش از ارسال در سوله سردخانه باقي بماند که با عنوان حداکثر بازه نگهداري مجاز از آن ياد مي شود. بديهي است تعدي از اين زمان، عملکرد سيستم تبريد را معکوس خواهد کرد.
- چيدمان محصول در سردخانه خرما شايد بيش از هر محصول ديگري حائز اهميت باشد. چيدمان غلط محصول در باکس پالت ها حتي اگر آسيب فيزيکي به ميوه آسيب پذيري همچون خرما وارد نياورد، به احتمال فراوان زمان لازم براي افت دماي محصول و کيفيت گردش هواي تازه و خنک را با اشکال روبرو خواهد نمود. لذا لازم است به مقوله نحوه چيدمان محصول در سردخانه خرما توجه ويژه اي معطوف گردد.
احداث سريع سوله به هدف سردخانه
این سازه طبيعتاً بهترين و مناسب ترين فضاي به منظور انباشت و نگهداري ميان مدت و بلند مدت خرما محسوب مي گردد. سردخانه خرما بايد يک محيط ايزوله و عاري از هر گونه تبادل دمايي با فضاي بيرون داشته باشد و در کمترين فاصله ممکن از جميع نخلستان ها واقع گردد. سوله تير ورقی با داشتن استحکام مناسب و انعطاف پذيري بالا، سازه پيشنهادي متخصصين بانک سوله ايران براي راه اندازي اين مجموعه مي باشد که با کمک انواع عايق ها پوشش لازم را خواهد گرفت و توسط ساندويچ پانل به فرم نهايي مطلوب خود خواهد رسيد. بانک سوله ايران با داشتن بيش از دو دهه تجربه ساخت سوله سردخانه صنعتي بزرگ مقياس با اهداف مختلف، آماده خدمت رساني سريع و ارزان همراه با تحويل فوري سوله به عموم فعالان صنعت توليد خرما در کشور مي باشد.
نکات حرفه ای برای سردخانه خرما
- خرما را زمانی که به رنگی بین کهربایی و سایت قهوه می رسد، می بایست برای سردخانه ارسال نمود.
- بهترین زمان برای ذخیره سازی در سوله سردخانه خرما، هنگامی است که رطوبت محصول بین 10 الی 15 درصد است.
- بیشترین پتانسیل برای ساخت و تجهیز سردخانه خرما را استان های هرمزگان، بوشهر و کرمان دارا هستند.
- خرما مشتمل بر سه نوع نرم، نیمه خشک و خشک است که عمدتاً تنها نوع اول به ذخیره سازی در سردخانه نیازمند است.
- چنانچه رطوبت اولیه محصول بیش از 20 درصد باشد، قبل از ارسال به سردخانه باید عملیات رطوبت گیری انجام شود.
- علاوه بر سوله سردخانه خرما، سالن خشک کن تونلی را نیز می توان برای کاهش رطوبت خرما ها با سوله تأمین نمود.
