به عنوان یک سازه فلزی بزرگ با سقف شیبدار و دهانه عریض، نصب سوله با مقاصد خاص تولیدی یا صنعتی صورت گرفته و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. درست است که ساخت تک تک اجزاء سوله مهم است و باید دقت بالا و تلرانس پایین در این امر در نظر گرفته شود، اما حتی اگر بهترین قطعات از بهترین متریال را نیز داشته باشیم، این فرایند بصورت غیر اصولی و شتابزده قادر است همه چیز را نابود نماید! از این رو معمولاً چند اکیپ مجرب و با سابقه طولانی در نصب سوله در شرکت سوله سازی حاضر هستند تا بسته به شرایط پروژه و حساسیت‌های آن، از آنها استفاده شود.
نظر به تمرکز کاری شرکت بانک سوله ایران بر سوله پیش ساخته تیر ورقی، هر آنچه در ادامه این مقاله می‌آید، با توجه به این نوع خاص و پر کاربرد از سوله‌ها تنظیم شده است.
مروری بر مراحل فنی نصب سوله
قطعات سوله پیش ساخته تیر ورقی، قبل‌تر در کارخانه سوله سازی ساخته شده‌اند و به دلیل سهولت در نصب و صرفه‌جویی در زمان، اتصالات دو سر قطعات به صورت فلنجی در می‌آید. منظور از فلنج، ورقی فولادی با ضخامت معین است که در محل قرارگیری پیچ‌ها دارای سوراخ می‌باشد. فلنج به دو سر تیر جوش داده می‌شود و ارتفاع آن از ارتفاع جان تیر بیشتر است.
به واسطه همین اتصالات فلنجی، سوار کردن عمده قطعات در فرآیند نصب، با سرعت بالا و از طریق اتصالات پیچ و مهره صورت می‌گیرد و در اندک مواردی، از جوشکاری نیز استفاده می‌شود.
بانک سوله ایران پیشرو در تولید و نصب انواع سوله‌های تیر ورقی در ابعاد و دهانه‌های مختلف می‌باشد
02122220266 – 09121017171
آماده‌سازی زمین و اجرای فونداسیون
نخستین گام جدی که استقرار صحیح و اصولی سوله صنعتی را تضمین می‌نماید، فونداسیون است. اگر یک فونداسیون با کیفیت خوب و اجرای اصولی داشته باشیم، تقریباً 50 درصد از راه را رفته‌ایم! پیش از انتقال اسکلت سوله به محل نصب، زمین باید آماده سازی شود. بسته به بار ترددی که قرار است در کف سوله صورت پذیرد و با توجه به میانگین وزن ماشین‌آلات عبوری در آینده، عملیات خاک برداری و کف سازی انجام می‌شود تا در ادامه، عملیات فونداسیون و پی ریزی در دستور کار قرار گیرد.
اجرای شتابزده و غیر اصولی فونداسیون در آینده نزدیک، باعث بروز آسیب جدی در کف سوله شده و کل استراکچر را تهدید خواهد نمود. به دنبال اتمام فونداسیون که خود انواع مختلفی دارد، صفحه ستون‌ها با دقت زیاد کار گذاشته می‌شود تا به هنگام نصب، ستون‌ها را بر آنها سوار کنند.
نصب دقیق ستون‌ها
پس از آنکه فونداسیون به درستی اجرا شد، مرحله اول از نصب آغاز می‌شود که در طی آن، صفحه ستون‌ها بر روی فونداسیون پیچ می‌شوند. در کارگاه سوله سازی، به انتهای پایینی هر ستون، یک صفحه جوش داده می‌شود که کف ستون نامیده می‌شود و جای پیچ‌ها در آن سوراخ کاری شده است. در ادامه فرآیند نصب ، ستون‌ها یک به یک بر روی صفحه ستون‌ها سوار شده و پیچ و مهره‌ها با دقت و تا انتها بسته می‌شوند.
معمولاً برای برافراشتن ستون‌ها از جرثقیل سیار با توان مناسب استفاده می‌شود. این مرحله تا آنجا ادامه می‌یابد که تمام ستون‌ها به اصطلاح کار گذاشته شوند. هر ستون با حداقل با چهار بولت (پیچ) بر روی صفحه ستون متصل می‌شود و این، حداقل تعداد پیچ‌هاست که تحت شرایط خاص، افزایش خواهد یافت.
چنانچه میان این مرحله و مرحله بعد زمان بیفتد، در صورت لزوم نسبت به مهاربندی ستون‌ها با کمک لاپه‌های کناری اقدام خواهد شد و تا به ثبات رسیدن سازه نهایی، به آنها دست نخواهیم زد. تراز کردن یا به اصطلاح شاقول‌بندی ستون‌ها نیز از اهمیت بسیار بالایی به ویژه در سوله صنعتی برخوردار است.
بارگذاری رفترها
رفترها را در سوله سازی می‌توان از قطعات متعدد و به صورت چند تکه ساخت؛ اما آنچه به محل نصب ارسال می‌شود، معمولاً دو پارچه است. مونتاژ اتصالات هر رفتر که از نوع پیچ و مهره می‌باشد، بر روی زمین و پای ستون‌ها انجام می‌شود. مهارهای جانبی بال رفتر نیز بر روی زمین نصب می‌شود. سپس موضوع مهم، نحوه بالا کشیدن رفترها است که به چند (عموماً چهار) طریق مختلف صورت می‌پذیرد بحث مربوط به جزئیات آن در حیطه رسالت این مقاله نمی گنجد.
استرات‌گذاری
استرات در واقع نوعی از اتصالات مهم در نصب سوله است که بصورت افقی در استراکچر سوله به کار رفته و قاب‌های متوالی سوله را در چندین نقطه به هم متصل می‌کند. در واقع انتقال نیروهای موجود در راستای طولی بین قابها، وظیفه اصلی استرات به حساب می‌آید؛ هر چند گاهی پیش می‌آید که برای ستون‌های سوله یا برای رفتر به دنبال تکیه‌گاه کناری (جانبی) می‌گردیم و در این نقش نیز می‌توان از استرات استفاده کرد. در سوله سازی از استرات به عنوان مهاربند بین ستون‌ها نیز استفاده می‌شود تا استحکام ستون‌ها افزایش یابد. استرات اساساً از جنس پروفیل قوطی با مقطع عمدتاً مربعی انتخاب می‌شود.
افزودن لاپه‌ها و پرلین‌ها
لاپه یا پرلین نیز همانند استرات، نوعی از اتصالات فرعی سوله به حساب می‌آیند که برای استحکام سازه و جلوگیری از فروپاشی استراکچر از آنها استفاده می‌شود. پرلین یا لاپه ماهیتاً تیرهایی هستند که عمدتاً از جنس پروفیل زِد (Z) و گاه از جنس نبشی یا ناودانی ساخته می‌شوند و از آنها به عنوان استحکامات برای سقف شیبدار در نصب استفاده می‌شود.
این اجزا ترجیحاً از طریق فرآیند نورد سرد تولید می‌شوند تا نسبت به نورد گرم، وزن نهایی آنها پایین‌تر باشد. این سبک سازی در پرلین‌ها، باعث جلوگیری از بالا رفتن وزن اسکلت سوله می‌گردد. روال ساخت چنین است که معمولاً رفترهای سقف از دو تکه تشکیل می‌شوند؛ اما چنانچه رفتر از تکه‌های بیشتری ساخته شده باشد، طبیعتاً تعداد پرلین‌های بکار رفته نیز به همان نسبت افزایش خواهد یافت.
گونیا سازی سوله و اجزای آن
همان طور که از اسم این مرحله پیداست، اجزای متناظر سوله باید نسبت به هم طوری متقارن و دقیق کار گذاشته شوند که زوایای المان‌ها نسبت به یکدیگر، کاملاً مطابق با محاسبات نقشه باشد. گونیا سازی در واقع بیش از آنکه یک مرحله مجزا از ساخت سوله باشد، یک رویه جاری است که در تمام مراحل از مونتاژ سوله، باید مورد توجه اکیپ نصب سوله قرار داشته باشد. معمولاً محل نصب پرلین‌ها و لاپه‌ها نیاز به گونیاسازی اساسی دارد که باید به این موضوع توجه ویژه داشت. برای این منظور، مهارهایی به صورت موقت و عمدتاً به شکل قطری در در سقف سازه درج می‌شود.
افزودن بادبندها در جای مناسب
بادبند نوعی مهاربند است که در نصب سوله مورد استفاده قرار می‌گیرد تا بنا را از تخریب بر اثر نیروهای جانبی نظیر باد یا زلزله، مصون بدارد. بادبندها معمولاً از جنس میلگرد یا نبشی ساخته می‌شوند و در برخی از قابها مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولاً نیازی به درج بادبند به تمام قابها نیست و صرفاً بادبندگذاری قاب‌های اول از دو سمت، همراه با تعدادی از قاب‌های میانی، برای دست یابی به استحکام مورد نظر، کفایت می‌کند. بادبندها بطورکلی به دو دسته همگرا و واگرا تقسیم می‌شوند.
منظور از بادبند همگرا آن است که ستون و تیر و بادبند، همگی در یک نقطه به هم می‌رسند. اما در بادبند واگرا یا پاکتی، که معمولاً مخصوص ساختمان است و کمتر در ساخت سوله مورد استفاده قرار می‌گیرد، بادبندها با هم اتصال نداشته و مجزا به تیر پیوند یا واسط متصل می‌شوند. معروف‌ترین بادبندهای همگرا عبارتند از ضربدری، قطری، هفتی، هشتی و بادبند K شکل. بادبندهای واگرا نیز انواع مختلفی دارند که با توجه به تعداد اعضای قطری و تعداد تیرهای پیوند، شناسایی و انتخاب می‌شوند.
سینه‌بند
برای کاهش فشاری که به بال پایینی رفترها (لنگر منفی) وارد می‌شود، از سینه‌بند استفاده می‌شود. در واقع سینه‌بند را به کار می‌بریم تا نیروهای وارد شده به سازه را، به پرلین‌ها یا لاپه‌ها منتقل کنیم.
میل مهار یا سگراد
معمولاً نیروی جانبی زیادی به لاپه‌ها وارد می‌شود که باید خنثی شود. این وظیفه بر عهده سگراد یا میل مهار است. میل مهار یک میله دو سر رزوه است که معمولاً به تعداد دو یا نهایتاً سه عدد به ازای هر لاپه، مورد استفاده قرار می‌گیرد تا از پیچش لاپه جلوگیری به عمل آید.
وال پُست
همان‌طور که از اسم این قسمت بر می‌آید، وظیفه نگهداری و نگهبانی از دیوار بر عهده این بخش قرار دارد و تکیه‌گاه درب و دیوارها به شمار می‌رود. وال‌پست‌ها به دو صورت عمودی و افقی هستند و معمولاً زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که عرض دهانه سوله یا ارتفاع تاج سوله از حدی فراتر رفته باشد.
نهایی‌سازی
کنترل لازم بر فاز اجرای سازه صنعتی که سوله نامیده می‌شود، توسط برگه‌هایی موسوم به چک لیست نصب انجام می‌شود که معمولاً به صورت یک فرم تک برگی یا چند برگی چاپ می‌شود و توسط مهندس محاسب سوله ، مهر و امضا می‌شود.
پوشش سقف و دیوارها
معمولاً آنچه به عنوان نصب مصطلح است، پیاده‌سازی کامل کلیه اجزای اسکلت و تحویل آن به خریدار است. اما چنانچه مشتری بخواهد، پیاده‌سازی پوشش سقف و دیوارها نیز با کمک ساندویچ پنل انجام خواهد شد. توصیه اکید مهندسان ساخت سوله این است که اسکلت برای مدت زیادی بدون پوشش باقی نماند! لذا معمولاً در نصب این سازه طوری برنامه‌ریزی می‌شود که با فاصله اندکی از استقرار اسکلت، کار دیوارکشی، نصب پوشش‌هایی دیواری و سقفی در دستور کار قرار گیرد.
بانک سوله ایران با بیش از سه دهه تجربه درخشان در تولید و نصب انواع سوله‌های پیش‌ساخته در کشور
02122220266 – 09121017171
اشکالاتی که ممکن است در نصب انواع سوله پیدا شود!
شتاب‌زدگی و بی دقتی در نصب قطعات سوله، ممکن است منجر به بروز اشکالات عدیده در سازه نهایی شود. پاره‌ای از مهم‌ترین اشکالات در فرایند نصب عبارتند از:
- خارج شدن تلرانس پایه ستون از میزان مجاز تعریف شده
- عدم بستن صحیح پیچ و مهره‌ها در برخی از اتصالات و سفت نشدن آنها به میزان کافی
- عدم محاسبه بار جرثقیل در رفترهای سقف سوله
- حمل نادرست رفترها توسط جرثقیل به هنگام نصب
- عدم رعایت اصول ایمنی توسط اکیپ نصب و بروز حوادث ناگوار
- و …
جمع‌بندی مقاله
در این مقاله سعی شد گزارش سریع و مختصری از آنچه در فرآیند نصب اتفاق می‌افتد، روایت شود. فرآیند نصب یک رویه تکرارپذیر است که از چندین گام مهم و اساسی تشکیل می‌شود و تنها پس از سال‌ها تمرین و تکرار است که یک اکیپ نصب می‌توانند به مهارت بالا و تجربه کافی در این حوزه دست پیدا کنند. بروز اشکال در هر یک از این مراحل، ممکن است کل فرآیند نصب و استقرار سازه را با مشکل مواجه سازد. کل فرآیند نصب را می توان به سه دسته مختلف تقسیم نمود. نخست مجموعه فرآیندهایی هستند که بُعد فنی و تخصصی کار هستند و تنها بعد از ده ها تجربه حضور در تیم های نصب است که افراد به آن دست خواهند یافت. داشتن دانش حداقلی از درک عملکرد اجزای مختلف سوله و نقش مهم هر یک از انواع اتصالات برای کلیه پرسنل حاضر در اکیپ نصب و مونتاژ لازم است تا بتوان یک فرآیند نصب اصولی و استاندارد را تجربه نمود.
مورد دوم بُعد ایمنی است که بسیار ضرورت دارد و به عنوان یک روحیه فراگیر و قطع نشدنی، می بایست تمام فضای پروژه را در بر گیرد. بالا بردن قطعات سنگین و بزرگ مقیاس با جرثقیل، حرکت بر روی تیرهای کماکان متزلزل سازه در حال نصب و موارد متعددی از این دست، خطرات همیشگی کار در کارگاه های ساختمانی هستند که پروژه سوله نیز از آن مستثنی نیست. لذا همواره ابتدا باید در خصوص تدارک تمهیدات ایمنی اقدام شود تا نسبت به حفظ جان و امنیت اکیپ مربوطه اطمینان حاصل گردد و پس از آن بتوان با خاطری آسوده نسبت به پیمودن گام های متوالی مرحله نصب اقدام نمود. مورد آخر به مبحث مدیریت پروژه باز می گردد که باید اعمال شود تا زمان بندی و توالی زمانی خوبی در کلیه فعالیت های نصب لحاظ گردد. شاید مبحث نصب سوله را نتوان یک پروژه بزرگ و جدی قلمداد نمود، اما تمرکز بر مدیریت پروژه و استاندارد های متداول آن، لازم است تا زمان بندی فرآیندهای متوالی خصوصاً در زنجیره بحرانی پروژه، به درستی اعمال گردد و پروژه به موقع به اتمام برسد.
